Mediacja jest sposobem rozwiązywania konfliktu angażującym nie tylko zwaśnione strony, ale również osobę bezstronnego mediatora. To dobrowolna i poufna metoda rozstrzygania sporu, dająca zaangażowanym szansę na samodzielne ustalenie warunków kompromisu Zakres tematów omawianych podczas mediacji jest bardzo szeroki. Dzisiaj przyglądamy się dokładnie temu, czym jest i jak przebiega mediacja w sprawach rodzinnych.

1. Czym jest mediacja w sprawach rodzinnych?

2. Kiedy można przeprowadzić mediację w sprawach rodzinnych, a kiedy nie jest to możliwe?

3. Kwalifikacja do mediacji

4. Jak wygląda przeprowadzenie mediacji?

5. Mediacja w sprawach rodzinnych – możliwe scenariusze

W przypadku mediacji strony mogą samodzielnie wybrać mediatora lub zwrócić się o pomoc do sądu w tym zakresie. O roli mediatora więcej opowiemy w tekście poniżej, a dodatkowe informacje znajdziesz na https://mediana.sos.pl/baza-wiedzy/mediacja-w-sprawach-rodzinnych/.

Czym jest mediacja w sprawach rodzinnych?

Mediacja jest jednym ze sposobów pozasądowego rozwiązywania sporów. To dobrowolna i niesformalizowana metoda dochodzenia do polubownego załatwienia sprawy przy udziale bezstronnego mediatora. Co ważne, mediator tylko wspiera strony konfliktu w osiągnięciu porozumienia. Nie podpowiada rozwiązań i nie staje po żadnej ze stron. Moderuje jedynie rozmowy, zadaje pytania i łagodzi napięcia podczas negocjacji.

Mediatorem może zostać adwokat lub radca prawny, który posiada bogate doświadczenie w sprawach rodzinnych. Sądy okręgowe prowadzą rejestry mediatorów.

Kiedy można przeprowadzić mediację w sprawach rodzinnych, a kiedy nie jest to możliwe?

Postępowanie mediacyjne może być stosowane we wszystkich sprawach,  które mogą być rozstrzygnięte na zasadzie ugody. Głównie pojawia się, gdy:

• postępowanie dotyczy praw majątkowych, np. alimentów czy zaspokojenia potrzeb rodziny,
• sprawa dotyczy ustalania sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej po rozwodzie, regulacji kontaktów z dziećmi,
• pojawia się kłopot ustalenia warunków rozstania.

Możliwe jest także przeprowadzenie mediacji w istotnych sprawach dotyczących dziecka,  w których rodzice nie mogą dojść do porozumienia, na przykład ustalenie stałego miejsca pobytu, wydanie paszportu, decyzje dotyczące leczenia czy edukacji.

Mediacja nie jest natomiast dozwolona w sprawach dotyczących takich spraw jak ustalenie ojcostwa lub macierzyństwa, zaprzeczenia ojcostwa, orzeczenie lub rozwiązanie przysposobienia. Są to kwestie, w których należy prawidłowo ustalić stan cywilny, dlatego nie może to być kwestia swobodnych ustaleń.

Warto także wspomnieć, że w praktyce zdarzają się sytuacje, w których mediacja jest dozwolona, ale nie zaleca się jej wykorzystania. To głównie sprawy dotykające kwestii sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, na przykład przemocy, uzależnienia, chorób czy znaczących zaburzeń psychicznych.

Kwalifikacja do mediacji

Kiedy możemy mieć do czynienia z rozpoczęciem mediacji? Z przeprowadzeniem mediacji można mieć do czynienia na każdym etapie postępowania sądowego: przed wszczęciem postępowania sądowego, jak również w jego trakcie, na mocy decyzji sądu. Istnieją także mediacje pozasądowe. Na czym polega różnica?

Mediacja sądowa ma miejsce w trakcie postępowania sądowego, na żądanie stron lub z inicjatywy sądu. Zarówno mediacja sądowa, jak i pozasądowa dążą do osiągnięcia porozumienia, jednak różnią się w zakresie formalnym oraz pod względem cennika ośrodka mediacyjnego. Strony mają możliwość wyboru mediatora. Gdy na mediację kieruje w postępowaniu sądowym sąd, to on wyznacza mediatora. Co ważne, nie ma tu mowy o przymusie. W każdym przypadku przeprowadzenie mediacji wymaga zgody obu stron konfliktu.

Jak wygląda przeprowadzenie mediacji?

Gdy zapadnie decyzja w zakresie prowadzenia mediacji, mediator skontaktuje się ze stronami, by wyznaczyć pierwsze posiedzenie mediacyjne. On sam musi być obecny przy każdym spotkaniu i, jako że mediacja jest poufną metodą rozwiązywania sporu, musi wywiązać się z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji. Dodatkowo, jeśli sprawa dotyczy dziecka, istnieje możliwość, a niekiedy nawet konieczność, by również ono uczestniczyło w spotkaniach.

Mediacja prowadzona na podstawie postanowienia sądu może trwać maksymalnie 3 miesiące. Za zgodą stron lub z ważnych powodów można przedłużyć ten termin, pod warunkiem, że istnieje szansa osiągnięcia porozumienia w postępowaniu mediacyjnym.

Mediacja w sprawach rodzinnych – możliwe scenariusze

Po zakończeniu mediacji mediator przekazuje sądowi protokół. Jeśli strony ustalą warunki zawarcia ugody, ustalenia po ich zatwierdzeniu będą mieć takie same skutki prawne jak wyrok sądowy.  Potwierdzi to nadanie ugodzie klauzuli wykonalności, co umożliwi wyegzekwowanie zapisów w niej zawartych.

Mediacja może również zakończyć się brakiem porozumienia. Wówczas sąd rozpozna sprawę według ogólnych zasad. Co istotne, w takim przypadku informacje ujawnione podczas mediacji nie mogą zostać przedstawione przez mediatora bez zgody stron. Brak porozumienia w mediacji nie pociąga za sobą negatywnych konsekwencji przed sądem, chyba, że strony uzgadniają inaczej.